Ruud van Empels magisch realisme

Ooit kreeg ik een ansichtkaart toegestuurd van een zwartgemaakt meisje in een spectaculair groene fantasie-achtergrond. Ik was gefascineerd door dat beeld en bleef er maar naar kijken. In het Groninger Museum is nu zeer ruime aandacht voor de maker van deze foto, Ruud van Empel. In 80 werken wordt een overzicht gegeven van zijn fotografische werken van 1995 t/m 2010. ......ik was er bijna niet weg te slaan.... ik blééf ernaar kijken....

Ruud van Empel werd in 1958 geboren in Breda. Hij studeerde aan St. Joost en werkte als grafisch vormgever onder andere voor Theo en Thea. Hij verhuisde naar Amsterdam en begon vanaf ongeveer 1995 steeds meer als autonoom kunstenaar te werken. Uit tijdschriften knipte hij illustraties die hij met kopiëren, plakken, fotograferen en weer kopiëren uitwerkte tot collages. De uitgeknipte plaatjes waren vaak wat anderen als zoetsappig ervaren, lieve hertjes, een boeketje rozen, maar dan in de foute kleuren. Hij maakte zo met illustraties van anderen een eigen wereldje waarin de onderdelen niet klopten qua proporties. Steeds meer ging hij zelf fotograferen om de onderdelen voor zijn collages te verzamelen. In later werk is élk onderdeel van zijn werk door hemzelf gefotografeerd. In het bos, in de studio, op straat, in een hortus, op een zolder, maakt eigenlijk niet uit waar. De objecten op een foto worden door Van Empel zorgvuldig 'losgeknipt' van de achtergrond en via photoshop worden zo nieuwe beelden samengesteld uit honderden details. Blaadje voor blaadje, insect voor insect, dauwdruppel voor dauwdruppel, plooi voor plooi, alles wordt met de hoogste precisie laag over laag opgebouwd. Van Empel is een verzamelaar van beelden die via photoshop tot een eindresultaat worden verwerkt. "Photoshop doe je met je hersenen" zegt Van Empel, heel weloverwogen, nergens zit een onderdeel wat daar niet hoort, alles moet kloppen.





En kloppen doet het. Hilarisch is de serie The Office. Je ziet voornamelijk mannen achter hun bureau of toonbank, hun 'product' sterk uitvergroot. In de knopenwinkel werkt een vrolijke man, die trots is op zijn giga verzameling. Een fleurig plantje op de toonbank, de dozen verraden dat hij net bezig was met uitpakken. (voor de goeie kijkers: het jasje kom je later in de tentoonstelling nog een keer tegen in andere kleurstelling en met andere plooien!). De wasmiddelenman is minder trots. Hij is een jonge verkoper, type gladde jongen, die zo snel mogelijk promotie wil maken en dan niets meer met wasmiddelen van doen wil hebben. Mocht hij wasmiddel knoeien, dan staat de doos tissues klaar op zijn toonbank om het goedje snel weg te poetsen.
Een streng kijkende man zit achter zijn bureau waar hij werk doet in de electrotechniek. Een saai plantje siert zijn bureau. Daarnaast een zakenman met veel blingbling, een zoet portret van dochterlief, troffeeën, glazen kitchbeeldjes. Alles is glad, gepolijst, over the top. Is dit fantasie of realiteit? Het gevoel van: 'Zo heb je ze in het echt ook!' bekruipt je.
Dan komt de boekenwurm in beeld, totaal ingebouwd, geen ruimte voor een plantje (wel voor een milkshake apparaat!). Zijn hoofd zal barstensvol met kennis zitten, maar is hij er gelukkig van geworden?
Twijfel je nog in welke soort office jijzelf zou willen werken? Begin een knopenzaak, daar wordt je vrolijk van!

In de serie World zie je donkere kinderen in water of in een bladerbos. Verhoudingen zijn totaal uit hun verband gerukt, een blad van 15 cm hoog is nu een boom van wel 3 meter. Deze foto's zijn fascinerend, totale fantasie, een soort paradijslijke droomwereld waarin alles kan. Elke foto is een ontdekkingstocht op zoek naar kleine details, een aapje, een libelle, een stekelig blad, een sprinkhaan, karmozijnbes, een grappig torretje. Het is vervreemdend omdat er niets aan klopt als je met je verstand kijkt. Maar alles klopt nou juist wel als je met je fantasie kijkt. Er zijn mensen die het vervreemdende eng vinden. Ik vind het nou juist geweldig, ben dol op deze fantasiewereld die vol zit van verrassingen.

Bij één foto bekruipt me wel een unheimisch gevoel en dat is bij het meisje in rood in de serie Study in Green. Ze kijkt zo onwetend, hulpeloos, ze is zo jong, wat doet ze daar in dat bos, ze gaat verdwalen, wordt opgegeten door een woest beest! Later las ik (via de GMCollector) dat de kleur in dit werk heel belangrijk is, dat rode meisje in de groene wereld, dat versterkt het gevoel van hulpeloosheid. Dat versterkt het gevoel dat je haar wilt redden.

Geen enkel kind uit het werk van Van Empel kun je op straat tegen komen. Elk portret is samengesteld uit vele portretten. De neus van de één, de oren van een ander, de ogen van een jongetje, de wangen van een meisje, laag voor laag wordt zo een gezicht opgebouwd. Stel je eens voor hoeveel uren werk er dan zit in de groepsfoto's van de serie Generation. Ze zijn prachtig.


Er is een joodse schoolklas, een schoolklas met donkere kinderen en één met voornamelijk blanke kinderen. Ook al zijn álle gezichten samengesteld en is geen enkel kind als individu in de samenleving terug te vinden, het gaat hier toch sterk om individuen. Elk kind wil je bekijken, heeft iets unieks. De kleding is sterk gedateerd, de brillen zijn hilarisch, de kinderen zijn soms ronduit lelijk (vooral op de blanke variant) en toch wil je ze allemaal bestuderen, leren kennen.

De tentoonstelling heeft nog veel meer te bieden  dan hier beschreven. De serie Venus is prachtig, de bosgezichten met hertje of meisjes zijn intrigerend. De serie met broers en zussen, de serie met jeugdherinneringen, de geweldige documentaire/film van Eric van Empel over het werk van zijn broer Ruud, de spannende serie Moon, je verwarring bij de serie Study for women (ik vroeg me sterk af waar de grens tussen schilderen en fotografie lag).... het houdt niet op.

Helaas houdt de tentoonstelling wel op. 27 november 2011 is de laatste dag dat je dit moois kunt bekijken en je kunt laten verwonderen. Mis het niet!

Ruud van Empel, Photoworks 1995 - 2010
10 september 2011 t/m 27 november 2011
Goninger Museum
Museumeiland 1
Groningen
www.groningermuseum.nl

Meer foto's >