Jojanneke in Tilburg: Ai Weiwei in de Pont: kunst met een verhaal

Wat is Ai Weiwei meer: een kunstenaar of een strijder voor politieke vrijheid? Omdat zijn werk in De Pont in Tilburg wordt gepresenteerd, lijkt het voor de hand te liggen dat daar de kunstenaarszijde wordt belicht. Veel aandacht gaat in die tentoonstelling echter ook naar zijn politieke en maatschappelijke betrokkenheid.

Ai Weiwei is één van China's bekendste kunstenaars. Hij is niet bang om kritiek te leveren tegen het heersende regime in China en belandde daardoor in de gevangenis van 3 april tot 22 juni 2011. Momenteel is hij thuis, maar heeft hij een verbod om Bejing te verlaten. De Pont heeft (delen van) een eerdere tentoonstelling in Denemarken overgenomen, wat het mogelijk maakte het werk van Ai Weiwei naar Tilburg te halen.

In de tentoonstelling in De Pont wordt een groot deel van zijn videowerk getoond. In de wolhokken kun je rustig enkele tientallen uren naar videowerk kijken zonder in herhaling te vallen. De langste duurt iets van 150 uur en laat de straten zien van Bejing, gefilmd vanuit een rijdende auto. Ook is een film te zien van Documenta 12 in Kassel, een kunstmanifestatie in 2007. Ai haalde 1001 Chinezen naar Duitsland om er hun 'sprookje te beleven'. Hij zag het als een experiment om te kijken hoe de sfeer in een stad van meer dan 200.000 inwoners verandert met de komst van 1001 Chinezen. Het gehele proces van voorbereiding en uitvoering van dit project wordt getoond in de video 'Fairytale'.

Veel bekender is de kunstenaar van de zonnebloempitten van aardewerk. Deze zijn gemaakt in Jingdezhen, een plaats waar fijne witte klei uit de grond wordt gehaald en waar al eeuwen hoge kwaliteit aardewerk wordt gemaakt. Deze ambachtskunstenaars hebben miljoenen pitjes gevormd, gebakken en beschilderd. Elk pitje is uniek, een kunstwerkje, maar door de massa zie je dat ineens heel anders. Ambachtsman maakt massaproduct, daar zit een rare tegenstelling in. Er is ook een politieke boodschap: Mao Zedong had zich de zon als symbool toegeëigend tijdens de culturele revolutie. Wat draait altijd zijn kop naar de zon? De zonnebloem, of die nou wil of niet.

Het werk Forever is uit 2003. Enkele tientallen fietsen vormen een ronde vorm, ingenieus aan elkaar gemaakt. De fietsen lijken met zijn allen een rondje te rijden, maar geen enkele fiets heeft trappers of een stuur, dus ontsnappen aan dat rondje is niet mogelijk. Het merk van de fietsen is Forever. Mooi gegeven: de fiets zal altijd in het straatbeeld van China aanwezig zijn, het hoort erbij, forever. Maar in de werkelijkheid blijkt er toch steeds minder gefietst te worden in China.

Ai Weiwei houdt ervan om in zijn kunstwerken oude ambachten te betrekken. De werken Trees en Rocks zijn gemaakt door traditionele ambachtslieden. In Rocks zien we keramische vormen met randen van beschilderde wolkpatronen. Het is hedendaagse kunst, maar met een traditionele uitvoering. De boomonderdelen van Trees komen van verschillende dode bomen die op een klassieke Chinese werkwijze aan elkaar zijn vastgemaakt.

Het verhaal van Ai Weiwei krijgt veel aandacht in Nederland en daarbuiten. De opening van de tentoonstelling op 3 maart werd goed bezocht en De Pont zal op veel bezoekers kunnen rekenen. Het beeldende werk is boeiend, verrassend en ieder kan de gedachte achter de werken op zin of haar eigen manier bedenken. Het zijn toegankelijke werken met een goed verhaal. Of de lange video's ook bij iedereen in de smaak zullen vallen, dat vraag ik me af....